İşsizlik sigortası işsize değil Hazine'ye yaradı
Batı ülkelerinden uzun yıllar sonra, sigortalı işsizlere işsizlik parası ödemek, yeni iş bulmak, hastalık ve analık sigortası primlerini yatırmak, bu kişilere meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimi sağlamak gibi amaçlarla 2000 yılında kurulan İşsizlik Sigortası Fonu, bu kesim yerine, Hazine iç borçlanmasını kolaylaştırma başta olmak üzere devlete hizmet etti.
Fon, bugüne kadar topladığı net 29.4 milyar YTL dolayındaki kaynağın tamamına yakınıyla, iç borçlanma ihalelerinde Hazine’yi fonlarken, işsizlere yapılan ödeme sembolik düzeyde kaldı. Fon’un birikimi, aynı zamanda kamu borcunu kağıt üzerinde düşürme işlevi gördü. Yeni getirilen tanımla kamu borç stokundan Fon varlığı düşüldüğü için “net” bazda borç stoku daha düşük çıkmaya başladı.
FON TOPLADIĞI PARALARLA HAZİNE’Yİ FONLADI
Fon, başlangıçtan bu yılın Ekim sonuna kadar elde ettiği toplam gelirin yüzde 97 oranındaki 28.4 milyar YTL’sini devlet iç borçlanma kağıtlarına yatırdı. Ekim sonu itibariyle Fon portföyünün yüzde 51.8 oranındaki 15.2 milyarının Hazine bonosu, yüzde 42.4 oranındaki 12.5 milyarının Devlet tahvili ve yüzde 2.4 oranındaki 697 milyon YTL’sinin de yine Hazine tarafından ihraç edilen döviz cinsi tahvillere yatırıldığı belirlendi.
Birikimleriyle, Hazine ihalelerinde rekabetçi olmayan teklif (ROT) satışları kapsamında devlet iç borçlanma senedi alan Fon, bu yolla yüksek faiz geliri elde ederken, Hazine’nin piyasadan borçlanma ihtiyacını azaltarak, iç borçlanmayı kolaylaştırdı.
Fon varlıklarının yüzde 3.4 oranındaki 1 milyar YTL dolayındaki bir bölümü ise YTL ve döviz mevduatında tutuluyor.
İŞSİZLERE SEMBOLİK ÖDEME
Ekim sonuna kadar olan dönemde işçi-işveren primleri, devlet katkısı, faiz geliri olarak toplam 30 milyar 895 milyon 892 bin 359 YTL, 83 YKr gelir elde eden Fon, Mart 2002’den itibaren sigortalı işsizlere işsizlik ödeneği ödemeye başladı. Anılan tarihten bu yana bu ödemelerden yararlananların sayısının 907 bin 148, bunlara yapılan toplam ödemenin ise yalnızca 1 milyar 251 milyon 913 bin 855 YTL 11 YKr olduğu dikkati çekiyor. Buna göre Fon bugüne kadar elde ettiği toplam gelirin sadece yüzde 4.1’ini işsizlere aktardı.
Fon’un diğer alanlarla birlikte bugüne kadarki toplam harcaması ise 1 milyar 475 milyon YTL düzeyinde bulunuyor.
KAPSANAN İŞSİZLER SINIRLI
İşsizlik Sigortası Yasası’na göre en az 600 gün çalışmış sigortalılar 180 gün; 900 gün çalışmış olanlar 240 gün, 1080 gün ve daha fazla çalışmış olanlar da 300 gün süreyle İşsizlik Sigortası ödemelerinden yararlanabiliyor. Bu haktan yararlanabilmek için sigortalı işsizlerin hizmet akdinin sona erdiği tarihi izleyen 30 gün içinde işten ayrılma bildirgesiyle İŞKUR’a başvurması gerekiyor. Öngörülen çalışma sürelerinde de son 120 günde kesintisiz çalışmış olma koşulu aranıyor.
Buna karşılık Türkiye’deki işsizlerin büyük bölümünün çok daha uzun sürelerle iş beklediği, önemli bir bölümünün de umudunu yitirerek iş aramaktan da vazgeçtiği dikkati çekiyor.
SİGORTASIZ ÇALIŞIP İŞSİZ KALANA ÖDEME YOK
Fon’dan işsizlere yapılan ödemelerin sembolik düzeyde kalmasının bir diğer nedenini de bundan sadece sigortalı işçilerin yararlanabilmesi oluşturuyor. Buna karşılık, istihdamdakilerin önemli bir bölümünün kayıt dışı çalışması, işsiz kalmaları durumunda Fon’dan yararlanabileceklerin sayısının da düşük kalmasına yol açıyor.
KAMU BORCUNU KAĞIT ÜZERİNDE AZALTIYOR
Öte yandan Fon’un rekor hacme ulaşan ve tamamına yakını DİBS’te tutulan varlığı, kamunun borç stokunu kağıt üzerinde düşürüyor. Yeni getirilen tanımla kamu borç stokundan Fon varlığı düşüldüğü için “net” bazda borç stoku daha düşük çıkıyor.
Hazine’nin en son Haziran sonu itibariyle açıkladığı “Kamu net borç stoku” verilerine göre anılan tarihte toplam kamu borcu 357.7 milyar YTL olurken, İşsizlik Sigortası Fonu’nun 27 milyarlık varlığının yanı sıra, 41.2 milyar YTL’lik Merkez Bankası net varlığı ve kamu kuruluşlarının 40.4 milyar YTL’lik mevduatı düşülerek, “net borç stoku” 249.1 milyar YTL olarak ilan edildi.
Geriye doğru oluşturulan seriye göre kamu borç stoku 2002 sonundan bu yana 100.9 milyar YTL artarken, “kamu net borç stoku” olarak hesaplanan tutara göre aynı dönemdeki artış 33.4 milyar YTL’de kaldı.
