Özel sektörün kur riski büyüdü
Küresel ekonomide devam eden olumsuz gelişmeler giderek kriz niteliği kazanırken, Türkiye’nin yüksek kur riski oluşturan ve tamamına yakını özel sektöre ait kısa vadeli dış borç stoku, yılın ilk yedi ayında 14.1 milyar dolar büyüyerek Temmuz sonunda 55.9 milyar dolara ulaştı.
Türkiye’nin tamamına yakını bankalar ile şirketler olmak üzere özel sektöre ait kısa vadeli dış borç stoku, 2007 sonu itibariyle 41 milyar 782 milyon dolar düzeyinde bulunuyordu. Bu yılın ilk yedi ayında söz konusu borç stoku 14 milyar 149 milyon dolar artış göstererek 55 milyar 931 milyon dolara ulaştı. Söz konusu artış da bankalar ve şirketler kesiminin borcundan kaynaklandı. Özel sektör, artan kriz riskine rağmen, kısa vadeli dış borçlanmaya devam etti. Yedi aylık dönemde şirketlerin kısa vadeli dış borcu 6 milyar 607 milyon dolar artarak 26 milyar 787 milyon, bankalara ait borç da 7 milyar 614 milyon dolar artışla 24 milyar 434 milyon dolara ulaştı. Merkez Bankası’nın kısa vadeli dış borcu ise yedi ayda 72 milyon dolarlık bir azalışla 2 milyar 210 milyon dolara geriledi.
Kısa vadeli dış borç stoku, 42 milyar 35 milyon, Şubat’ta 43 milyar 480 milyon, Mart’ta 44 milyar 880 milyon, Nisan’da 47 milyar 803 milyon, Mayıs’ta 49 milyar 753 milyon dolar oldu. Haziran’da ilk kez 50 milyar doları aşarak 51 milyar 943 milyon dolar olan kısa vadeli dış borç, Temmuz sonu itibariyle 55 milyar 931 milyar dolara kadar yükseldi.
AKP DÖNEMİNDE KARTOPU GİBİ BÜYÜDÜ
Küresel sermaye hareketlerine bağlı olarak Türkiye’den sermaye kaçışı olasılığı nedeniyle ciddi bir kur riski yarattığı için ekonominin cari açıktan sonraki ikinci “yumuşak karnı” olarak nitelendirilen kısa vadeli borç stoku, AKP tek parti hükümetlerinin iş başında olduğu 2002 sonundan bu yana, özellikle şirketler kesiminden kaynaklanan rekor düzeyde bir artış gösterdi. Bu dönemde uygulanan yüksek faiz-düşük kur politikası, cari açığı büyütürken, bankalar ve şirketler kesiminde dövizle borçlanarak, devlet iç borçlanma senetlerine yatırma eğilimini de güçlendirdi. 2002 sonunda 16 milyar 424 milyon dolar olan kısa vadeli dış borç, bu yılın Temmuz ayı sonuna kadar olan dönemde yüzde 240.5 oranında 39 milyar 507 milyon dolar artış gösterdi. Bu artış da tamamen özel sektörden kaynaklandı.
-ŞİRKETLER BORCU DÖRDE KATLADI
ANKA’nın Merkez Bankası’nın revize verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, Temmuz sonu itibariyle kısa vadeli dış borç stokunun 29 milyar 287 milyon dolarla en büyük bölümünü oluşturan banka dışı özel kesime ait borç, 2002 sonundan bu yana geçen dönemde yüzde 247.6 oranında 20 milyar 862 milyon dolarlık artış gösterdi. Diğer bir deyişle şirketler kesiminin kısa vadeli borç stoku 2002 yılındaki düzeyinin üç buçuk katını geçti.
Söz konusu borç stokunun 18 milyar 755 milyonu ithalat borçları, 8 milyar 63 milyonu da prefinansman ve peşin ihracat kredileri olmak üzere toplam 26 milyar 818 milyon dolarını ticari krediler oluşturdu. Şirketlerin ticari kredileri anılan dönemde yüzde 375.4 oranında 19 milyar 674 milyon dolar arttı.
Şirketler kesiminin diğer kredileri de aynı dönemde yüzde 92.7 büyüyerek 2 milyar 469 milyon dolara çıktı.
BANKALARIN KISA VADELİ BORCU 24.4 MİLYAR DOLAR
Bankaların 2002 sonunda 6 milyar 344 milyon dolar olan, 2006 sonunda 19 milyar 830 milyon dolara kadar yükseldikten sonra azalarak 2007 sonu itibariyle 16 milyar 820 milyon dolara inen kısa vadeli dış borçlarının hacmi, yeniden artmaya başladı. Söz konusu borç stoku bu yılın Temmuz sonu itibariyle 24 milyar 434 milyon dolara kadar yükseldi.
Bankaların kısa vadeli dış borcu, 2002 sonundan bu yılın Temmuz sonuna kadar olan dönemde yüzde 282 oranında net 18 milyar 90 milyon dolarlık artış kaydetti.
Bankaların kısa vadeli dış borcunun 9 milyar 224 milyon dolarını döviz kredileri, 6 milyar 379 milyon dolarını banka mevduatı, 4 milyar 940 milyon dolarını da YTL cinsinden mevduat, 3 milyar 891 milyon dolarını döviz tevdiat hesapları oluşturuyor.
KAMUNUN RİSKİ YOK DENECEK KADAR AZ
Bankalar ve şirketler olmak üzere özel sektör, 2002 sonundan bu yılın Temmuz sonuna kadar olan dönemde kısa vadeli dış borcunu aşırı büyüterek ciddi boyutlarda kur riski alırken, kamu ise bu riskten kaçındı.
Kısa vadeli dış borcunu 2001 yılında sıfırlayan genel hükümet, izleyen dönemde yeni borç almazken, Merkez Bankası’nın 2002 sonunda 1 milyar 655 milyon dolar olan, 2004 sonunda 3 milyar 287 milyon dolara çıkan kısa vadeli dış borcu ise, izleyen dönemde düşüş trendine girdi.
Merkez Bankası’nın kısa vadeli dış borcu 2007 sonunda 2 milyar 282 milyon dolara geriledi, bu yılın Temmuz sonu itibariyle de 2 milyar 210 milyon dolara kadar geriledi.
