Şimdi akaryakıt bayisi olmak vardı

**Yeni intifa yasası öncesinde akaryakıt sektöründe bayi transferleri başladı. Transfer ücretleri 300 bin dolardan başlayıp 3 milyon dolara kadar çıkıyor. Yeni kurulan birçok dağıtım şirketi de “boşa çıkacak” bayileri kapma yarışına girdi...

**

Para dergisinden Erkan Kızılocak’ın haberine göre; akaryakıt sektöründe intifa sözleşmeleri sona ermeden transferler başladı. Rekabet Kurumu’nun daha önce aldığı karar gereği, 18 Eylül 2010 tarihinden itibaren akaryakıt dağıtım şirketleriyle bayiler arasındaki intifa sözleşmeleri 5 yılla sınırlandırıldı. Bu tarihte süresi dolan sözleşmeler feshedilecek ve bayiler istedikleri dağıtım şirketiyle anlaşabilecek. Yeni yapılacak sözleşmeler de 5 yılla sınırlanacak.

Şimdi yaklaşık 13 bin akaryakıt bayisinin yaklaşık yarısının “boşa” çıkması bekleniyor. 53 dağıtıcı şirketin bulunduğu sektöre birçok yeni oyuncu da giriş yapmak için gün sayıyor. Dağıtım şirketleri sözleşmeleri biten bayilerle yeniden masaya oturmanın hesabını yaparken, boşa çıkan bayiler transfer ücreti ve kar payı karşılığında yeni dağıtıcılar arıyor. Bayilere 15-20 yıllığına yatırım yapan dağıtım şirketleri, şimdi bunların boşa gitmesinden korkuyor. Bu yüzden yeniden anlaşmaya yanaşmayan bayilerle mahkemelik oluyorlar.

Sektör çevrelerinden aldığımız bilgilere göre, şu ana kadar sektörün büyük oyuncuları tarafından bayilere açılmış 3 dava bulunuyor. Bu davaların akıbeti ne olursa olsun, sektörde önümüzdeki dönemde ciddi bir hareket bekleniyor.

Türkiye Akaryakıt Bayileri ve Gaz İşverenleri Sendikası (TABGİS) Başkanı Atıf Ketenci, bazı dağıtım şirketlerinin bayileri pazar dışına itmeye çalıştığını düşünüyor. Ketenci, bu konuda bazı hukuka aykırı eylemlerin tespit edildiğini belirtiyor. Bunun üzerine son 2 yılda 3 dava açılmış. 18 Eylül 2010’de yürürlüğe girecek yeni intifa hakkından dağıtım şirketlerinin rahatsız olduğunu ifade eden Ketenci’ye göre, bayilere yatırım yapan dağıtım şirketleri bunların boşa gidecek olmasından kaygılı. Çünkü yeni düzenlemeye göre şirketler, bayi üzerindeki intifa hakkından vazgeçecek, yani onları serbest bırakacak. Ama bayi isterse yeniden ana dağıtım şirketini tercih edebiliyor. Ketenci, sendika olarak bayilere attıkları imzaya sahip çıkmalarını tavsiye ediyor ve “Yanlış yola sapmayın” diye uyarıyor.

Bu uygulamayla daha çok küçük illerde faaliyet gösteren dağıtım şirketlerinin büyük illere girme imkanına kavuşacağını da hatırlatan Ketenci’ye göre, Anadolu’nun yerel markaları büyükşehirlere gelebilir. Bu da kaçınılmaz olarak rekabeti artırabilir.

“İSTASYONLARIN KALİTESİ DÜŞECEK”
Akaryakıt Ana Dağıtım Şirketleri Derneği (ADER) ise Rekabet Kurumu’nun sözleşmeleri 5 yılla sınırlandırmasının istasyon yatırım maliyetlerini bayilerin üzerine yıkacağına dikkat çekiyor. ADER yetkililerine göre, bu durumda emniyete, sağlığa ve çevreye yönelik pahalı tedbirlerin alındığı istasyonlar, derme-çatma mekanlar haline gelebilir. Keza karardan önce genelde 15 yıl civarında yapılan sözleşmeler, yatırımların uzun geri dönüş süreleri nedeniyle dağıtım şirketlerinin bayilere önemli maddi destek vermelerine olanak tanıyordu. Şimdi 5 yıl için hiçbir dağıtım şirketinin akaryakıt istasyonlarına milyonlarca dolarlık yatırım yapmayacağı düşünülüyor. Sektöre yeni girecek bayi adayları da bu yüksek maliyetleri göze alamayacak. Nitekim son dönemlerde sektöre yeni giren istasyon sayısında büyük düşüşler olmuş.
Öte yandan, artık yatırımlar bayi tarafından üstlenileceği için kar paylaşımında bayi lehine değişiklikler olabilir. Yani bayi, sözleşmenin başında alacağı parayı, daha çok satış yapmak suretiyle zaman içinde kazanmayı tercih edebilir. Bu da sanıldığının aksine küçüklerin değil, marka değeri olan büyük şirketlerin işine gelecek. Çünkü bayi artık daha fazla ve karlı satış yapmak isteyeceği için müşteri tarafından tercih edilen markalarla çalışma yolunu seçecek.

KÜÇÜKLERDEN BÜYÜK İSKONTO
Türkiye genelinde 102 istasyonu bulunan ve yıl sonuna kadar 50 yeni kontrat yapmayı hedefleyen Delta Akaryakıt, şu ana kadar bayilerin yüzde 95’iyle yeniden masaya oturmuş ve yola devam kararı almış. Delta Akaryakıt Başkan Yardımcısı Latif Aral, ancak Rekabet Kurumu’nun aldığı kararın dağıtım şirketleri açısından olumsuz sonuçlar doğurduğunu savunuyor. Aral’a göre, yatırımlarını uzun süreler için planlayan ve bu yüzden yüksek harcamalar yapan şirketler, bu kararla yatırım analizlerini altüst eden bir darbe aldı. Delta da yatırımcı bir şirket olduğu için geçmiş yatırımlarından zarar görmüş.

Aral, bazı küçük ölçekli dağıtıcıların bayilere yüksek iskontolar teklif ettiğine vurgu yapıyor ve bu durumu şöyle eleştiriyor: “Eksik olan marka gücünü de yüksek iskontolu satışlar yaparak telafi etmek istiyorlar. Ancak bu yüksek iskontolar ile faaliyetlerini sağlıklı bir şekilde ne kadar sürdürebilir, burada bir soru işareti var. Uzun zaman sürdürülebilir olmamakla birlikte bu uygulamalar piyasada rekabeti tetikliyor.”

Latif Aral’a göre, bu durum önümüzdeki dönemde zaten yeterli olmayan kar marjlarını azaltacak. Azalan kar marjları, küçük ölçekli dağıtıcılar kadar yüksek maliyetlerle çalışan orta ve büyük ölçekli dağıtıcılar için de tehlikeler getiriyor. Küçük ölçekli dağıtıcılar arasında bir konsolidasyon mutlaka olacak. Orta ve büyük ölçekli dağıtıcılar da daha az kazancın olacağı yeni dönemde maliyetleri azaltma yoluna gidecek. Yeni yatırımlar giderek azalacak. Aral, şehir merkezlerinden uzak yerlerde marka değerinin giderek azalacağını ve bu tip lokasyonlarda bayinin ve fiyatın etkili hale geleceğini öngörüyor. Ayrıca, piyasaya yeni giren dağıtıcı şirketlerin lisansını koruyabilmek için satmaları gereken tonaj olduğunu da hatırlatıyor.

300 BİN DOLARDAN BAŞLIYOR
Halen Türkiye genelinde 321 bayisi bulunan Kadoil, yıl sonuna kadar 500 istasyona ulaşmayı hedefliyor. Gaziantep’te faaliyet gösteren Kadooğlu Grubu bünyesindeki Kadoil, yeni yasayla beraber büyükşehirlerde büyümeyi istiyor.

Kadooğlu Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Üyesi Tarkan Kadooğlu, 18 Eylül’den sonra 6 bin bayinin intifa süresinin bitmesi nedeniyle boşa çıkacağını öngörüyor. Kadooğlu, Kadoil olarak büyükşehirlerde bayi açmaya yöneldiklerini, son dönemlerde özellikle BP ile sözleşmesi biten bayilerle anlaştıklarını söylüyor. Ankara ve İstanbul’da da halen pazarlığı süren bayiler bulunuyormuş. Bunun için ekipler kurduklarını ve büyükşehirlerde çalıştıklarını dile getiren Tarkan Kadooğlu, bayilerin 300 bin dolardan başlayıp 3 milyon dolara ulaşan ücretlerle başka dağıtım şirketlerine transfer olduğunu öne sürüyor. Ayrıca yüksek kar payı talepleri de transferlerde pazarlık konusu olabiliyor. Kadooğlu’na göre, akaryakıt piyasasında büyük yatırım pastası doğacak.

Yeni uygulama öncesi akaryakıt sektörüne girme kararı alan gruplardan biri de bakliyat üreticisi Arbel Grubu. Arbella markasıyla bilinen Arbel Grubu, 3 yıl içinde 500 milyon dolarlık yatırım yaparak 100 istasyon kurmayı hedefliyor. Bayileri bizzat satın alarak büyüyeceklerini belirten Arbel Şirketler Grubu Başkanı Mahmut Arslan, eylül ayından itibaren akaryakıt istasyonu açmaya başlayacaklarını ifade ediyor. Akaryakıt pazarında Ful-Pet adıyla faaliyet gösterecek olan Arbel’in hedefinde de büyükşehirler var. Arslan, bu sektöre girme gerekçelerini ise şöyle açıklıyor:
“Türkiye’de halen 13 bine yakın akaryakıt istasyonu var. Eylül ayında bunların yüzde 70’i serbest kalacak. Yani istedikleri markayı seçebilecekler. Bir istasyonun günlük ortalama satışı 3 bin litre. Bu yüzden birçok istasyon kapanmak zorunda kalacak. İstasyon sayısında azalma, istasyon başına günlük satışta ise artış olacak. İşte bu potansiyeli gördük ve sektöre girme kararı aldık.”

KUTU

Rakamlarla Türkiye akaryakıt sektörü

Ana dağıtım şirketi sayısı: 53
İstasyon sayısı: 12 bin 750
El değiştirmesi beklenen bayi: 6 bin
Eski intifa süresi: 15-20 yıl
Yeni intifa süresi: 5 yıl
Karlılık için günlük minimum satış miktarı: 3 bin litre
Minimum transfer ücreti: 300 bin dolar
Maksimum transfer ücreti: 3 milyon dolar