Türkiye kayıtdışı ile mücadelede başarısız

Türkiye'de SSK prim oranlarının yüksek olmasının, çıkarılan mali afların, cezaların caydırıcılığının bulunmamasının ve yeşil kart gibi uygulamaların kayıt dışılığı arttırdığı belirtildi.

Maliye Bakanlığı koordinatörlüğünde ilgili kuruluşların katılımıyla hazırlanan Kayıt Dışı Ekonomi İle Mücadele Stratejisi Eylem Planında kayıt dışı ekonominin kısa vadede istihdam ve yatırım açısından geçici ve yanıltıcı bazı avantajlar sağladığı düşünülse de, gerçekte ülke çıkarları ve ekonomisi açısından büyük olumsuzluklar doğuran bir paradoks olduğu vurgulandı.

Planda, ekonominin yapısal parçası haline gelen ve mücadelesi gittikçe zorlaşan kayıt dışı ekonomiyi daraltmak için kısa vadeli tedbirler yerine orta ve uzun vadeli yapısal değişikliklerin gerekli olduğuna da işaret edildi.

Eylem Planında kayıt dışı ile mücadelenin temel kriterleri şu şekilde sıralandı:

-Kayıt dışı ekonomiyle mücadele devlet politikası olarak benimsenmeli.

-Sürekli bir çalışma grubu oluşturulmalı.

-Mücadele, kararlı ve sürekli olmalı.

-Kurumlar arası işbirliği ve eşgüdüm sağlanmalı.

-Etkin bir izleme ve değerlendirme sistemi kurulmalı.

-Kayıt içi faaliyetlerin özendirilmeli.

-Denetim kapasitesi güçlendirilmeli.

-Yaptırımların caydırıcılığı artırılmalı.

-Toplumsal mutabakat sağlanmalı ve güçlendirilmeli.

KAYIT DIŞI İLE MÜCADELEDE ZAYIF YANLAR VE TEHDİTLER

Eylem Planında, Türkiye'nin kayıt dışı ekonomi ile mücadelesindeki zayıf yanlar ile tehditler de şu şekilde ortaya kondu:

-Zayıf yanlar: Tarım farklılıkları ve ölçme sorunları, üretimin teşvik edilmesini sağlayacak mevzuat hükümlerinin yokluğu, mevzuatın piyasalardaki gelişmeleri takip edememesi ve mevzuatın uygulanmasında engellerle karşılaşılması, bürokrasinin fazlalığı, taksitlendirme ve kriz dönemi dışında yapılan aflar, erken emeklilik ve prim oranlarının yüksekliği, farklı kurumlar arasında bir koordinasyona ihtiyaç bulunurken, kurumlar arasında koordinasyon ve işbirliğinin yeterli düzeyde olmaması, denetim elemanı sayısının azlığı, idari para cezaları ve caydırıcı diğer yaptırımların eksikliği, tüm işlemlerde TC kimlik numarasının kullanılamıyor olması, yerel risk analizi çalışmalarının olmaması, fiziki kontrol oranlarının yüksekliği, iç piyasa denetiminin yaygın ve etkin olmaması, küçük işletmelere dayalı üretim yapısı, fiziki altyapı sorunları, vergi tabanının mobilitesi, kayıt dışılığı özendirici uygulamalar (yasağa uygun olmayan yeşil kart uygulamaları), sanayi envanterinin mevcut olmaması.

-Tehditler: Kişilere kısa vadede gelir ve fayda sağlaması, kayıt dışı faaliyet gösterenlerin rekabet gücünü artırması, ülkenin büyüme performansını olumsuz etkilemesi, gelir dağılımındaki adaletsizlik, sosyal güvenlik kurumlarının fon yapısını bozması, işsizlik, iş gücü maliyetlerinin fazlalığı, tarım ve hizmet gibi sektörlerin yapıları gereği izleme ve denetlenme zorluğu, toplanan vergilerin devlet tarafından etkin ve verimli şekilde kullanılmadığı algısı, küreselleşme, makro ekonomik istikrarın bozulması ve dışsal şoklar.

Bu arada raporda, kayıt dışılığın azaltılması konusunda Türkiye'de bugüne kadar yapılan çalışmalar hakkında da bilgi verildi.

Bu çerçevede Büyük Mükellefler Vergi Dairesinin kurulduğu, akaryakıt ürünlerinde marker uygulaması başlatıldığı, pompalara yazar kasa bağlandığı, enerji sektöründe faaliyette bulunmak isteyenlere lisans alma zorunluluğu getirildiği, alkollü içki ve sigaralarda bandrollü izleme sistemi oluşturulduğu anlatıldı.

Aynı şekilde Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Projesi kapsamında, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı bünyesinde “Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Koordinatörlüğü” kurulduğuna işaret edildi.