Türkiye'de bu kez iyi para, kötü parayı kovdu
Ünlü Gresham tezi der ki “Kötü para iyi parayı kovar." 16 yüzyılda altın ve gümüş sikkelerin birlikte dolaşımda bulunmuş ve sonunda gümüş para (kötü para), altın olan paranın (iyi parayı) yerini almış yani kovmuştur.
“Kötü para,iyi parayı kovar” sözü buradan gelmiştir. 21 yüzyılda kağıt ve madeni para kullandığımıza hatta kaydi para (kredi kartı) kullandığımız için tez geçerlidir.
1998 Krizi'yle birlikte sıcak para (kötü para) , doğrudan yatırımları (iyi para) kovar şekline dönüşmüştür.
Sıcak para ile birlikte hızlı bir şekilde değerlenen ulusal para karşısında ithalatın devasa dış ticaret açıkları yaratması ve ardından sıcak paranın geldiği gibi gitmesi. Bu 1998 Doğu Asya Krizi ve Türkiye’nin sabit kur sistemi nedeniyle yaşadığı 2001 krizleri için geçerlidir. 2001 krizinde Türkiye’de kötü para, iyi para kovmuştu!!!
Hatta 2009 Doğu Avrupa içinde geçerlidir. Fakat 2009 Brezilya, Çin ve belki Türkiye için geçerli değildir. Brezilya ve Çin global likiditenin bol olduğu dönemde ülkelerine ihracat, doğrudan yatırım ve sıcak para çektiler. Çok büyük rezervler oluştu bu ülkeler borçlanma gereksinimi kalmadı.
Doğu Avrupa ülkeleri ise sıcak para çekti ve dış borçlanmaya gitti. Doğu Avrupa bloğu dağıldıktan sonra hızla özelleştirmeleri bitirmişti. Bu yüzden sıcak para ile oluşan dış ticaret açığı Avrupa’ya ihracat ve dış borç ile finanse edildi. Dış ticaret açığı en yüksek ülkeler Doğu Avrupa’da sıralandı. Türkiye ile Doğu Avrupa’yı ayıran başlıca sebep özelleştirmeler ve doğrudan yatırımlardı.
Türkiye son 4 yılda 70 milyar dolar doğrudan yatırım çekti. Bunun 42 milyar dolar tutarı özelleştirmelerdi. Türkiye özelleştirme ve doğrudan yatırımlar olmasaydı bu krizde ilk batan ülke olmuştu. IMF dahi Türkiye’yi kurtaramazdı. Türkiye’de kamu dış borcu 2002’den bu yana yerinde saymakta ve IMF’e borç ödenmektedir.
Bu özelleştirmeler ve doğrudan yatırımlar olmasaydı, dış borç ile finansman sağlanacak ve Türkiye böyle bir miktarı bulamayacaktı.
Rusya’da Ekim 2008-Ocak 2009 yılında toplam yabancı para çıkışı 200 milyar dolar seviyesini buldu. Türkiye’den çok büyük bir çıkış görülmedi. Hatta bu dönemde Ekim-Aralık döneminde 12,5 milyar dolar tutarında kaynağı belli olmayan bir para girişi bu çıkışı karşıladı.
Türkiye’den kötü para (sıcak para) ya yok, yada kötü para Türkiye’yi hala seviyor. 2001 krizi sonrasında iyi para, kötü parayı kovdu. 2001 krizi sonrasında Türkiye özelleştirme ve doğrudan yatırımlarla gelen para, sıcak para ile gelen paranın 2 katı düzeyinde oluştu. Son iki yılda sıcak para olarak 800 milyon dolar çıkış yaşandı ama doğrudan yatırımlar 40 milyar dolar giriş gerçekleşti.
Türkiye’de iyi para, kötü parayı kovdu. TCMB toplam 100 milyon dolar sattı, Rusya Merkez Bankası’nın 200 milyar dolar parası buhar oldu. Türkiye’de doğrudan yatırımlar (iyi para), sıcak parayı (kötü para) kovdu.
(Turkish Yatırım Menkul Değerler)
