Vergi sistemindeki çarpıklık
ANKARA (İHA) - 2005 yılında dolaylı vergiler yüzde 70 paya sahip olurken, basit usule tabi mükelleflerin aylık 11 YTL vergi ödemelerine karşın, bir asgari ücretlinin bunun altı katı, yani aylık 62 YTL vergi ödemesi vergi sistemindeki çarpıklığı ortaya koyuyor.
Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği'nin (TÜRMOB) aylık dergisi Bilanço'da yer alan verilere göre, 2005 yılında ödenen vergiler, çarpık vergi sistemini bir kez daha açığa çıkardı. Dergide yer alan verilere göre, 2005 yılında 106 milyar 952 milyon YTL vergi geliri elde edildi. Bu verginin en önemli kalemini ise yüzde 70 oranıyla dolaylı vergiler oluşturdu. Gelir, kar ve sermaye kazançları üzerinden alınan vergiler ise 30 milyar 3 milyon YTL oldu. Genel bütçe vergi gelirlerinin yüzdelik dağılımına bakıldığında ise en büyük kalemi yüzde 47 ile dahilde alınan mal ve hizmet vergileri oluştururken, gelir, kar ve sermaye kazançları üzerinden alınan vergiler yüzde 28 paya sahip oldu. Uluslararası ticaret ve muamelelerden alınan vergiler 19.2 milyar YTL ile yüzde 18 paya sahip oldu. İdari harçlar ve ücretler, sanayi dışı arazi satışları vergi gelirleri içerisinde yüzde 3, diğer vergiler yüzde 2 ve mülkiyet üzerinden alınan vergiler yüzde 2 paya sahip oldu. Buna göre, vergi gelirlerinin yüzde 30'u gelir, kar ve sermaye kazançları ile mülkiyet üzerinden alınan vergiler olurken, yüzde 70'i dolaylı vergilerden elde edildi.
Dergide yer alan bilgilere göre, genel bütçe vergi gelirlerinin dağılımındaki bu çarpık yapı, vergi kalemleri tek tek incelendiğinde daha fazla kendini gösteriyor. Dolaylı vergilerin vergi gelirlerinin yüzde 70'ini oluşturmasının yanı sıra beyana dayanan vergilerde de büyük çarpıklık ortaya çıkıyor. 2005 yılında 20 milyar 457 milyon YTL gelir vergisi tahsilatı gerçekleşti. Bunun 18 milyar 423 milyon YTL'lik bölümünü gelir vergisi kesintileri oluşturdu. Beyana dayanan gelir vergisi tahsilatı ise 1 milyar 139 milyon YTL'de kaldı. Red ve iadeler dahil gelir vergisi incelendiğinde ise, basit usule tabi gelir vergisi mükellefleri 2005 yılında 107 milyon 622 bin YTL vergi ödediler. 2005 yılı sonu itibariyle 792 bin 706 adet basit usule tabi mükellef bulunuyor. Bu mükelleflerin yıllık ödedikleri vergi ortalaması ise 135 YTL. Oldukça pahalı plakalara sahip taksi, dolmuş gibi birçok ticari faaliyet yürüten esnafın da içine girdiği basit usule tabi mükellefler aylık 11 YTL vergi ödediler. Bir asgari ücretli ise aylık 62.31 YTL gelir vergisi ile basit usule tabi bir mükellefin neredeyse altı katı fazla vergi ödedi.
2005 yılı sonu itibariyle sayıları 1 milyon 691 bin 499 olan beyana dayanan gelir vergisi mükellefleri 2005 yılında red ve iadeler dahil 2 milyar 72 milyon 995 bin YTL vergi ödedi. Mükellef başına yıllık ödenen vergi ise bin 225 YTL oldu. Yani beyana dayanan gelir vergisi mükellefleri aylık 100 YTL civarında bir vergi ödediler. Bu da gelirlerini yıllık beyan ile bildiren çok sayıda kişinin, asgari ücretlinin biraz üzerinde vergi ödediğini ortaya koydu. 22 milyon 817 bin YTL'lik gelir vergisinin 20 milyon 636 bin YTL'lik bölümünü ise ücretliler ödedi. Vergisini hiçbir şekilde kaçırma şansı olmayan çalışanlar 2005 yılında gelir vergisinin yüzde 90'ını ödediler. Kurumlar vergisinde de çarpık tablo kendisini gösterirken, 593 bin 166 kurumlar vergisi mükellefi 11 milyar 401 milyon YTL vergi ödedi. Mükellef başına düşen vergi ise 19 bin 222 YTL olurken, bu rakamın yanıltıcı olduğu çünkü, kurumlar vergisinin yüzde 90'ını ilk yüz mükellefin ödediği kaydediliyor.
