BİZE ULAŞIN
İhracat ve ithalat arasındaki denge, dış ticaret dengesi kavramı ile açıklanır. Dolayısıyla en basit tanımı ile dış ticaret dengesi, ithalat ve ihracat tutarları arasındaki farktır. Buna bağlı olarak da dış ticaret açığı ya da dış ticaret fazlası oluşabilir.
Yurt içindeki yerleşik kişiler ile yurt dışındaki yerleşik kişiler arasında gerçekleştirilen birtakım faaliyetlere yönelik bir kavram olan dış ticaret dengesi ne demek? Bu kavram, gümrüklerden geçen malların ithalat ve ihracat tutarları arasındaki farkı temsil etmektedir. Dolayısıyla ihracatın ithalattan fazla olduğu durumlarda dış ticaret fazlalığından söz edilebilmektedir. Ancak ihracatın ithalattan daha az olduğu durumlarda ise dış ticaret açığı meydana gelmektedir.
Farklı unsurları barındıran dış ticaret dengesi, ihracat ve ithalat gibi kavramların bilinmesini gerektirmektedir. Bu bağlamda ihracat, bir ülkenin yurt dışına satışını gerçekleştirdiği mallar olarak tanımlanabilmektedir. İthalat ise yurt dışından satın alınan mallar olarak belirtilebilmektedir.
Dış ticaret dengesi; ödemeler dengesinin en mühim alt dengesini meydana getiren cari denge kapsamındadır. Yani dış ticaret dengesi, cari denge çerçevesindeki mal ihracatı ile ithalatı arasındaki farkı göstermektedir. Bu alt denge, ihracat ve ithalat ile doğrudan ilişki içerisindedir. Dolayısıyla dış ticaret dengesinin sağlanabilmesi amacıyla mal ithalatı ile ihracatı arasında denge kurulmalıdır. Ayrıca dış ticaret dengesinin kurulması ve tam olarak analiz edilmesi için dikkate alınması gereken hususlar aşağıdaki gibi belirtilebilmektedir;
Temelde ihracat ve ithalat değerlerinin birbirine eşit olması ile dengelenen dış ticaret dengesi, oldukça basit bir formül ile hesaplanabilmektedir. Bu bağlamda ihracat ile ithalat değerlerinin birbirlerine olan oranları hesaplanmaktadır. Ancak dış ticaret dengesi formülünden söz edilirken bazı hususlara da değinilmesi gerekmektedir. Bahsedilmesi gereken hususlar arasında ise dış ticaret hacmi ve ihracatın ithalatı karşılama oranı bulunmaktadır. Söz edilen bu unsurların nasıl hesaplandığı ise aşağıdaki gibi belirtilebilmektedir;
Birbiri ile sıkça karıştırılan iki ayrı kavram olan dış ticaret dengesi ve cari işlemler dengesi arasında belirgin farklar mevcuttur. İthalatın ihracattan yüksek olması durumunda dış ticaret açığı oluşmaktadır. Tam aksine ihracatın ithalattan yüksek olması durumu ise dış ticaret fazlasını göstermektedir. Bu iki değer eşitlendiğinde de dış ticaret dengesi oluşmaktadır. Ancak cari işlemler dengesi, ithalat ve ihracat unsurlarından daha fazlasını içermektedir.
Cari açık oluştuğunda, dış ticaret açığından farklı olarak transfer ve yatırımların da negatif bir şekilde mevcut değere dahil edilmesi söz konusudur. Yani yatırım gelirleri ve yatırım giderleri, ülkede meydana gelen yabancı yatırımların kendi devletlerine kar götürmesi ile ülkenin gerçekleştirdiği uluslararası yatırımlardan alınan kar; cari işlemler dengesi üzerinde etkendir. Dolayısıyla portföy ve doğrudan yatırımlar gibi her türden yatırımın bu denge üzerinde rol oynadığı söylenebilmektedir.
