Faiz dışı fazla tartışmalı bütçede bozulma artacak
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) İstikrar Enstitüsü'nün hazırladığı Mali İzleme Raporu'na göre, nisan ayı sonu itibariyle, program tanımlı faiz dışı fazla tutarı son dört yılın en kötü performansını gösterdi. Kaynak tasarrufuyla bütçe etkinliğini sağlamaya yönelik harcama reformlarının istenen düzeyde uygulanmadığını belirtilen raporda, böyle bir ortamda, faiz dışı fazlada yüzde 7'lik bir başarının sağlanmasının tartışmalı olduğu vurgulandı.
TEPAV İstikrar Enstitüsü'nün hazırladığı Mali İzleme Raporu–2007 yılı nisan ayı bütçe sonuçları yayımlandı. Nisan ayında bütçe vergi gelirlerinin bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2.8 gibi çok düşük oranda arttığı belirtilen raporda, bütçenin faiz dışı harcamalarının yüzde 20.4 artması nedeniyle, program tanımlı faiz dışı dengedeki bozulmanın hızlanarak devam ettiği ve açık verdiği vurgulandı. Raporda, nisan ayı sonu itibarıyla ise, program tanımlı faiz dışı fazla tutarının bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 24 azaldığı ve düzeltilmiş rakamlara göre son dört yılın en kötü performansını göstererek yıl sonu hedefinin yüzde 17.9 düzeyine düştüğü vurgulandı.
Faiz dışı fazla aslında 10.1 puan daha az
Program tanımlı faiz dışı fazla performansında ortaya çıkan bu gelişmenin, yerel yönetim ve fon payları düzeltmesi yapılmadan bakıldığında, çok daha yüksek oranda çıktığına dikkat çekilen raporda, faiz dışı dengedeki bozulmanın (açıklanan rakamlar çerçevesinde) yüzde 33.8 oranında çıktığı anlatıldı. Raporda, bu oranın yerel yönetim ve fon paylarıyla ilgili yapılan düzeltme dikkate alındığında daha düşük bir oran olan yüzde 23.7’ye indiği belirtildi.
Raporda, 2005 ve 2006 yıllarında yapılan bir sonraki yıla yönelik harcama ertelemelerinin, gelirlerin çeşitli muhasebe ve mali raporlama farklılıklarıyla yükseltilmesi gibi uygulamaların sonucunda, izleyen yılların bütçe performansının olması gerektiğinden daha olumsuz göründüğü vurgulandı. Bütçenin dönemsel olarak gerçek performansının görülmesi için bu tür işlemlerin rakamları ayıklanmasının gerektiği ifade edilen raporda, düzeltme yapıldığında, özellikle 2007 yılında önceki yıllara göre gözlemlenen bozulmanın daha düşük çıkacağının tahmin edildi.
Açıklanan faiz dışı fazla rakamları tartışmalı
Türkiye'nin 2000 yılındaki 18'inci programın öncesinde GSMH’ya oran olarak ortalama yüzde 3-4 düzeyinde program tanımlı faiz dışı açık verdiği belirtilen raporda, programın uygulaması sürecinde faiz dışı fazla düzeyinin yüzde 6.5’lara kadar çıktığı, hatta Hazine ve IMF'nin açıklamalarında yüzde 7’ye yaklaştığının iddia edildiği kaydedildi. Raporda şu ifadelere yer verildi; "Kaynak tasarrufuyla bütçe etkinliğini sağlamaya yönelik harcama reformlarının istenen düzeyde uygulamaya girmediği bir ortamda, bu düzeyde bir başarının sağlanmış olması iki açıdan tartışılabilir görülmektedir. Birincisi, kamunun ortalama yüzde 4-4.5 faiz dışı fazla verme kapasitesinin olduğu bir ortamda yüzde 6.5 oranındaki fazlanın ne kadar sürdürülebilir olduğudur. İkincisi ise, mali raporların ve kamu hesaplarında yapılan muhtelif konsolidasyonların (örneğin: kamu kurumlarının mal ve hizmet alımı yoluyla gerçekleşmiş harcamalarının tahakkuka bağlanmama veya bağlansa bile bütçe harcamaları içinde gösterilmemesi, sağlık hizmetlerinin sunumu nedeniyle döner sermaye bilançolarında kurumlardan alacak olan görülen tutarların önemli bir kısmının diğer kurumların bilançolarında bir harcama veya yükümlülük olarak görülmemesi) muhasebe ve mali raporlama sistemini bozucu etkisi ile birlikte kamu hesaplarının doğru bilgiyi vermekten uzaklaşmaya başlamasıdır."
Raporda, gerçekleşen mali uyumun vergi yükünün hızla artmasına, harcamalar kısmında ise programın sürdürülebilir olması konusundaki yapısal sorunların ve 2002-2006 döneminde kamu kurumlarının birbirine ve piyasaya olan yükümlülüklerinin önemli düzeyde artmasına neden olmaya başladığı vurgulandı.
Vergi sistemi artık yapısal bir sorun
Merkezi yönetim gelirlerindeki olumsuz performansın kendini genel bütçe gelirleri altında yer alan vergi gelirlerinde göstermeye başladığı vurgulanan raporda, vergi gelirlerinin nisan ayında yüzde 2.8 gibi oldukça düşük oranda artarken, başta ÖTV ve dahilde alınan KDV olmak üzere dolaylı vergilerin bir kısmı yüzde 10’un hatta bazı alt kalemler yüzde 20’nin üzerinde bir oranla azalma eğilimi içine girdiğine işaret edildi. Geçen yılın aynı dönemine göre nisan sonunda ise, “bütçe vergi gelirlerindeki artış” azalma eğilimini sürdürerek yüzde 7.2’ye düştüğü anlatılan raporda, "Bu durum, özellikle vergi sisteminde başlayan sorunun artık yapısal bir nitelik kazanmış olduğunu bize göstermektedir denildi. Raporda, bazı gıda maddeleri üzerinden alınan KDV oranlarının düşürülmesinin vergi gelirlerini daha da aşağı çekeceğine işaret edildi.
Bütçe'de ciddi sapmalar olacak
Harcama ertelemeleri nedeniyle bütçedeki düşük performansın "şaşırtıcı" olmadığı ifade edilen raporda, "Nisan ayı verileri geçmiş yıllardan gelen ertelenmiş harcamaların etkisinin ötesinde, bu yılın bütçe harcamalarının da artma eğilimini sürdürdüğünü göstermektedir. Bu eğilim, vergi gelirlerindeki düşük gerçekleşmelerle beraber, bütçede önümüzdeki aylarda da öngörülenin dışında ciddi sapmalar olacağı izlenimini güçlendirmektedir" denildi. Raporda şu ifadelere yer verildi:
"Sonuç olarak, içinde bulunduğumuz dönemin seçim süreci olduğu dikkate alındığında, harcama kanadında artış eğiliminin süreceğini buna karşılık son yapılan düzenlemelerle KDV ve ÖTV indirimlerinin esasen alarm vermekte olan dolaylı vergilerdeki performansı daha da kötüye çevireceği beklenebilir. Bu durumda bütçe performansında bozulma eğiliminin dönemsel olarak bazı aylarda iyileşme görünse bile yıl sonu itibarıyla artacağını öngörebiliriz. Bunun anlamı, seçim sonrasında işbaşına gelecek hükümetin, IMF ile programa devam etmek alternatifini seçmesi durumunda, seçim dönemindeki harcama artırıcı ve gelir azaltıcı tedbirleri telafi etmek durumunda olan bir programı devreye sokmak gibi bir seçenekle karşı karşıya kalmasının ciddi bir olasılık olduğudur." (ANKA)
Haber Gönder
