Krizde Türkiye'nin yumuşak karnı dış borcu
Küresel kriz tehdidi sürerken, Türkiye’nin yüksek boyutlardaki kısa vadeli dış borcu nedeniyle karşı karşıya olduğu kur riski giderek artıyor.
Gelişmiş piyasalarda ABD ekonomisi kaynaklı olarak kurlar, Borsalar ve diğer göstergelerde kendisini hissettiren dalgalanmaların küresel bir finans krizine dönüşmemesi için peş peşe önlemler alınırken, Türkiye’nin Şubat sonu itibariyle 42.6 milyar dolara ulaşan kısa vadeli dış borcu, önemli bir risk oluşturuyor.
2007 sonunda 41 milyar 790 milyon dolara yükselen ve büyük bölümü bankalar ve şirketler olmak üzere özel sektöre ait kısa vadeli dış borç stoku, bu yıl da artışını sürdürerek Şubat sonu itibariyle 42 milyar 613 milyon dolara ulaştı.
AKP DÖNEMİNDE REKOR ARTIŞ
Küresel sermaye hareketlerine bağlı olarak Türkiye’den sermaye kaçışı olasılığı nedeniyle ciddi bir kur riski yarattığı için ekonominin cari açıktan sonraki ikinci “yumuşak karnı” olarak nitelendirilen kısa vadeli borç stoku, AKP tek parti hükümetlerinin iş başında olduğu son beş yıllık dönemde, özellikle şirketler kesiminden kaynaklanan rekor düzeyde bir artış gösterdi. 2002 sonunda 16 milyar 424 milyon dolar olan kısa vadeli dış borç, bu yılın Şubat ayı sonuna kadar olan dönemde yüzde 159.5 oranında 26 milyar 189 milyon dolar artış gösterdi. Bu artış da tamamen özel sektörden kaynaklandı.
BÜYÜK BÖLÜMÜ ŞİRKETLERİN
Merkez Bankası’nın revize verilerinden yapılan belirlemeye göre, Şubat sonu itibariyle kısa vadeli dış borç stokunun 24 milyar 642 milyon dolarla en büyük bölümünün, banka dışı özel kesime ait olduğu belirlendi. Ocak-Şubat döneminde 1 milyar 954 milyon dolarla artışını sürdüren şirketlere ait söz konusu kısa vadeli dış borç stoku, 2002 sonundan bu yana geçen dönemde ise yüzde 192.5 oranında 16 milyar 217 milyon dolarlık artış gösterdi.
Söz konusu borç stokunun 15 milyar 162 milyonu ithalat borçları, 7 milyar 712 milyonu da prefinansman ve peşin ihracat kredileri olmak üzere toplam 22 milyar 874 milyon dolarını ticari krediler oluşturdu. Şirketlerin ticari kredileri anılan dönemde yüzde 220.2 oranında 15 milyar 730 milyon dolar arttı.
Şirketler kesiminin diğer kredileri de aynı dönemde yüzde 38 büyüyerek 1 milyar 768 milyon dolara çıktı.
BANKALARIN 15.7 MİLYAR DOLAR KISA VADELİ BORCU VAR
Bankaların 2007 sonunda 16 milyar 820 milyon dolar olan kısa vadeli dış borçlarının hacmi bu yılın Şubat ayı sonunda 15 milyar 684 milyon dolara geriledi. Ancak, söz konusu borç stokunun 2002’den bu yana yüzde 147.2 oranında 9 milyar 340 milyon dolar arttığı belirlendi.
Bankaların kısa vadeli dış borcunun 5 milyar 137 milyon dolarını döviz kredileri, 4 milyar 667 milyon dolarını banka mevduatı, 3 milyar 410 milyon dolarını döviz tevdiat hesapları, 2 milyar 470 milyon dolarını da YTL cinsinden mevduat oluşturuyor. Bankaların kısa vadeli dış borcu kapsamında özellikle banka mevduatında hızlı bir artış olduğu gözlendi. Ocak-Şubat döneminde 960 milyon dolar büyüyen söz konusu borçta son beş yıllık dönemdeki artış da 3 milyar 971 milyon dolar oldu.
KAMUNUN RİSKİ YOK DENECEK KADAR AZ
Bankalar ve şirketler olmak üzere özel sektör, son beş yıllık dönemde kısa vadeli dış borcunu aşırı büyüterek ciddi boyutlarda kur riski alırken, kamu ise bu riskten kaçındı. Kısa vadeli dış borcunu 2001 yılında sıfırlayan genel hükümet, izleyen dönemde yeni borç almazken, Merkez Bankası’nın kısa vadeli borcu ise 2002 sonundaki 1 milyar 655 milyon dolardan 2004 sonunda 3 milyar 287 milyon dolara çıkarırken, izleyen dönemde söz konusu borç düşüş trendine girdi. Merkez Bankası’nın kısa vadeli dış borcu 2007 sonunda 2 milyar 282 milyon dolara geriledi, bu yılın Şubat sonu itibariyle de 2 milyar 287 milyon dolar oldu.
