Özel sektör dış borcu 150 milyar dolara yaklaştı

ABD mortgage piyasasında batık krediler sorunu nedeniyle küresel finans krizi kaygıları 2008’de daha da yoğunlaşırken, özel sektörün dış borçları ve bu yüzden üstlendiği kur riski hızla büyümeye devam ediyor.

Türkiye’nin 237.3 milyar dolara ulaşan toplam dış borç stokunda, “Düşük kur-yüksek faiz” uygulamakla eleştirilen AKP’nin iş başında olduğu son beş yılda meydana gelen yüzde 90 oranındaki 112.3 milyar dolarlık artışın tamamına yakını bankalar ve şirketler olmak üzere özel sektörün dış borç kullanımından kaynaklandı. 150 milyar dolara yaklaşan özel sektör borçları, küresel kriz tehdidi altında ekonominin cari açıktan sonraki yeni yumuşak karnı haline geldi.

147 MİLYARI ÖZEL SEKTÖRÜN

Özel sektörün dış borç stoku, Eylül 2002-Eylül 2007’yi kapsayan son beş yılda yüzde 256 oranında 106.1 milyar dolar artarak 147.6 milyar dolara, bunun toplam dış borç stoku içindeki payı da yüzde 62.2’ye ulaştı.

Özel sektör dış borcunda 2003 yılından itibaren başlayan artış izleyen dönemde giderek hızlandı. Türkiye’nin Eylül 2002 sonu itibariyle 125 milyar dolar olan dış borç stokunun 62.7 milyar doları kamuya, 20.9 milyar doları Merkez Bankası’na 41.5 milyar doları ise özel sektöre ait bulunuyordu. Eylül 2007’ye kadar olan beş yıllık dönemde toplam borç 89.8 oranında 112.3 milyar dolar artarak 237.3 milyar dolara çıktı. Bu dönemde kamunun borcu 11.4 milyar dolarla yüzde 18.3 oranında bir artış gösterirken, Merkez Bankası’nın dış borcu yüzde 25.1 oranında 5.2 milyar dolar küçüldü.

Özel sektörün toplam dış borcu ise aynı dönemde yüzde 255.5 oranında 106.1 milyar dolar artarak 147.6 milyar dolara ulaştı.

ŞİRKETLERİN DIŞ BORCU 100 MİLYAR DOLARA YAKLAŞTI

Özel sektör borcu içinde şirketlere ait kısım beş yılda 64.7 milyar dolar artarak 96.7 milyar dolara, banka ve finans kuruluşlarının dış borcu da 41.4 milyar dolar artarak 50.9 milyar dolara yükseldi. Anılan dönemde bankaların borcundaki artış yüzde 436, şirketlerin borcundaki artış yüzde 202 olarak gerçekleşti.

Toplam dış borç stoku içinde özel sektör borçlarının Eylül 2002 itibariyle yüzde 33.2 olan payı, Eylül 2007 itibariyle yüzde 62.2’ye kadar yükseldi. Bankacılık kesimi dış borçta yüzde 21.4, reel kesim ise yüzde 41.7 paya sahip durumda.

ÖZEL SEKTÖR BORCUNUN 36.3 MİLYARI KISA VADELİ

Özel sektörün Eylül 2007 sonu itibariyle 147.6 milyar dolara ulaşan dış borcunun 36.3 milyar dolarlık bölümünü kısa vadeli borçlar oluşturuyor. Bunun da yaklaşık 12 milyar doları banka ve finans kuruluşlarına, 24.3 milyar doları ise reel kesime ait bulunuyor. Eylül 2002-Eylül 2007 döneminde bankacılık kesiminin 7.1 milyar, şirketler kesiminin de 16.3 milyar dolar olmak üzere özel sektörün toplam kısa vadeli dış borcunun 23.4 milyar dolar arttığı dikkati çekiyor. Özel sektörün toplam kısa vadeli dış borcunda bu dönemdeki artış yüzde 181.5 düzeyinde bulunuyor.

Özel sektörün orta ve uzun vadeli dış borçlanması ise bu dönemde daha hızlı bir artış gösterdi. Söz konusu borçlar beş yılda yüzde 289 oranında 82.7 milyar dolar artarak 111.3 milyar dolara ulaştı. Bunun da 38.9 milyarının bankalar ve diğer finans kuruluşları, 72.4 milyarının ise şirketler kesimine ait olduğu belirlendi.

TOPLAM DIŞ BORÇLARIN SEYRİ

Türkiye’nin 2000 yılında 118.5 milyar dolar olan toplam dış borç stoku, ekonomik kriz yılı olan 2001’de 113.6 milyar dolara gerilemişti. İzleyen dönemde ise özellikle 2003 yılından itibaren dış borç hızlı bir artış gösterdi. Tek parti hükümetinin iş başında olduğu dönemde sağlanan görece istikrar ve yüksek getiri nedeniyle Türkiye’ye yoğun biçimde giren sıcak paranın etkisiyle kurların sürekli aşağı doğru seyri, özel sektörü dışarıdan borçlanmaya itti.

2002 sonunda 129.7 milyar dolar olan dış borç stoku, 2003 sonunda 144.3 milyar, 2004 sonunda 160.8 milyar dolar, 2005 sonunda 169 milyar dolara çıktı. Dış borç, 2006 yılında 38.8 milyar dolarlık rekor artışla 207.7 milyar dolar, en son açıklanan verilere göre de 2007’nin ilk dokuz ayında da 29.6 milyar dolarlık artışla 237.3 milyar dolara ulaştı.