BİZE ULAŞIN
Bedelli sermaye artırımı yoluna giren şirketler şirket kasasına, şirket sermayesini artıracak yüklü paralar yatırabilirler. Bu işlemi yapan şirketler ayrıca şirket ortaklarına tanınan rüçhan hakkından da yararlanabilirler. Bedelli sermaya artırımı nedir, rüçhan hakkı nasıl kullanılır, gelin birlikte bakalım.
Bedelli sermaye artırımı bir şirketin esas sermayesine karşılık olan hisse senetlerinin bedelleri ödendikten sonra genel kurul kararı ile yeni hisse senedi çıkarılarak şirket sermayesinin artırılmasıdır. Genel olarak bakıldığında bir şirketin sermayesini artırma işlemi de denilebilen bu işlemde şirket ek bir para kazanarak bunu kasasına koyar. Bu işlem sonucunda şirket ortaklarının hisse oranları da dolaylı olarak artar.
Şirket ortakları eğer dilerlerse rüçhan hakkını kullanarak yeni hisse senetlerinden paylarına düşen oranda satın alabilirler. Eğer istemezler ve sermaye artırımına katılmamaya karar verirlerse olan rüçhan haklarının borsada satışını gerçekleştirebilirler. Bu satış işlemini gerçekleştiren ortakların dolayısı ile şirketteki hisseleri azalacaktır. Rüçhan hakkı kullanım süresi en az 15, en çok 60 gündür.
Bedelli sermaye artırımına giren şirket, şirketin tüm ortaklarına üzerlerine düşen pay kadar hisse alabilme imkanı tanır. Şirketin halihazırdaki ödenmemiş ve öz sermayesi artış gösterir. Bedelli sermaye artırımı yapan şirketin piyasa değeri yükselir. Yapılan bedelli sermaye artırımında ortaklara sunulan rüçhan hakları kısıtlanabilir ve bu haklar yeni yatırımcılara tanınabilir.
Asıl amacı şirket sermayesini artırmak olan ve bu nedenle yapılan bu işlem esasında işleme giren şirkete ek bir finansman kaynağı sunar. Bedelli sermaye artırımını tercih eden ve bu yola giren şirketler, değerlerinin artmasına denk olarak sermayeye olan ihtiyaçlarını da karşılarlar.
“Bedelli sermaye artırımı ne demek?” sorunun cevabı içerisinde de sık sık yer aldığı gibi şirketler ek bir finansmana ihtiyaç duyduklarında bedelli sermaye artırımı yoluna girerler. Şirkete yapılan yeni yatırımlar sonunda o şirketin fon ihtiyacı duyması durumu ve ihtiyaç duyulan bu fon şirketi bedelli sermaye artırımına doğru götürür. Yapılan bu işlem şirketin piyasa değerini etkilemektedir.
Anonim şirketler bedelli sermaye artırımına giderken, ortaklara verilen rüçhan hakkını şirket hisse senedinin nominal değer aralığı üzerinde kullanıp kullanamayacaklarını sık sık gündeme getirirler. Bedelli sermaye artırımında tanınan rüçhan hakkı eğer şirketin asıl sözleşmesinde hükümü bulunuyorsa, hisse senedinin nominal değer aralığı üzerinde yani primli olarak kullanılabilir. Anonim şirketlerin sık sık gündeme getirdikleri benzer bir konu da pay alma durumudur. “Herhangi bir anonim şirket bedelli sermaye artırımı yolunda, tüm şirket ortaklarına tanınan yeni pay alma hakkını kısıtlayabilir mi?” sorusu sık sık duyulur. Anonim şirketler, eğer asıl olan sözleşmelerinde hüküm bulunuyor ise bedelli sermaye artırımı yolunda şirket ortaklarına tanınan yeni pay alma haklarını kısıtlayabilirler. Bu kısıtlama ile birlikte ihraç edilmiş olan senetleri ise birincil durumda yani piyasada primli olarak satabilirler.
Bir şirket içerisinde bulunan ortakların dönem içerisinde şirketin elde ettiği kardan pay alması durumuna temettü denilir. Temettü hakkı ortakların hisse senetlerine bağlı olarak verilen kar payı kuponlarıyla verilmektedir. Haktan yararlanmak için ortakların hisse senedi ibrazına gerek duyulmaksızın kar payı kuponları kullandırılır. Şirketler borsada işlem görüyorlar ve kar payı dağıtıyorlar ise bu kar payını hisse senedi olarak ya da nakit olarak dağıtabilirler. Bedelli sermaye artırımı hesaplama işlemleri içerisinde pay durumlarının detayları da yer alır.
“Temettü türleri var mıdır ve türler nelerdir?” sorusu sıkça sorulur. Şirketlerin ortaklarına kar payı dağıtması durumu olarak da anılan temettü iki şekilde dağıtılır. Bu temettü dağıtım yollarından birisi bedelsiz sermaye artırımı içerisinde verilen bu sisteme dahil olan ve yeni senet olarak dağıtılan paylardır. Temettü dağıtımı yollarından bir diğeri ise ortaklara nakit olarak ödemesi yapılan payladır.
Halka açık olan anonim ortaklıklar durumunda ortaklara ödenen pay olan temettü ödeme zorunluluğunun olup olmaması sık sık tartışılmaktadır. Bir şirketin hisse senetleri borsa içinde işlem görüyor ise o şirketin ortaklıkları birinci temettüyü nakit olarak ya da hisse senedi olarak hangi biçimde dağıtıp dağıtmayacağı konusunda serbest bırakılmıştır. Ancak bu durumun bazı istisnai durumları da bulunur. SPK’lar, var olan bu ortaklıklardan bazılarına yani gerekli gördüklerine birinci temettü ödemesinin nakden olarak verilmesi gerekliliği getirebilir. Tüm bu kuralların yanında ise hisse senetleri borsa içerisinde herhangi bir işlem görmeyen anonim yani halka açık şirket ortaklıkları birinci temettü bedelini nakit olarak ödemek zorundadır. Bedelli sermaye artırımı örnek pay ödemelerinde bu işlemler kolayca anlaşılır.
Ortaklıkların verecek oldukları nakden temettü dağıtımı için hesap dönemi içerisinde 5. ay sonuna kadar ödemeyi dağıtma süreci verilmiştir. Hesap dönemi sürecinin 5. ayının son gününe kadar halka açık şirketlerin, şirket ortaklarına temettü ödemesi yapmak zorundadır.
Bedelli sermaye artırımı içerisinde kasalarına ek sermaye alan şirketler ve temettü dağıtımı yapan şirketler bu belli kurallara uymak zorundadır.
