BİZE ULAŞIN
1 yıl içerisinde nakde çevrilmesi zorunlu olmayan duran varlıklar bu özelliği ile bir işletmeye daha uzun vadede fayda sağlar. Yine bu özelliği ile duran varlıklar, dönen varlıklardan ayrılır. Pek çok duran varlık türü bulunur ve bu varlıkların kendi arasında temelde maddi olan ve maddi olmayan olarak ikiye ayrıldığı belirtilebilir. Makine, taşıt ve bina gibi maddi olan duran varlıklar ile birlikte lisans ve marka değeri gibi maddi olmayan duran varlıklar da vardır. Uzun vadede yarar sağlayan duran varlıklar, işletmeler tarafından belli bir formülle hesaplanabilir.
Temelde duran varlık, dönen varlığın tam tersi olarak işleyen varlık türüdür. Yani dönen varlıkların 1 sene içerisinde ya da kısa sürede nakde çevrilmesi gerekirken bu durum duran varlıklarda tam tersidir. Duran varlıkların bir seneden daha kısa bir süre içerisinde nakde dönüştürülmesi planlanmaz. Bu bağlamda duran varlıkların bir işletmenin alacakları ile mevcut değerlerini temsil ettiği de belirtilebilir.
1 yılda veya daha kısa bir süre içerisinde satılmayacağı bilinen duran varlıkların faydası yalnızca bir mali döneme yayılmaz. Yani birden fazla dönemde işletmeye fayda sağlayan duran varlıklar, işletme için uzun vadede yararlı olur. Söz konusu duran varlıklara örnekler için arsalar, binalar, taşıtlar ya da arazilerden bahsedebiliriz. Ancak duran varlıklara örnekler daha fazladır.
İşletmelerin belli bir dönemdeki mali durumunu temsil eden tabloya bilanço denilir. Söz konusu tabloda yer alan varlık hesaplarının ise nakde çevrilme durumuna göre dönen ve duran varlıklar olarak ikiye ayrıldığı bilinir. Duran varlıklar da temelde 1 sene içerisinde ya da daha kısa bir sürede nakde çevrilmemesi ile dönen varlıklardan ayrılır. Yani sabit varlıklar olarak ele alınan duran varlıkların bir şirkete uzun vadede fayda sağlaması mümkündür. Bir dönemden daha uzun bir süre boyunca yarar sağlayabilen duran varlıkların özellikleri aşağıdaki gibi belirtilebilir:
Yukarıda sıralanan özellikleri çerçevesinde duran varlıkların hangi sektörlerde ön plana çıktığının belirtilmesi de mümkündür. Genelde demirbaşlar ve makineler aracılığı ile belli başlı üretim faaliyetlerine imza atılan sanayi alanında daha çok duran varlığın yer aldığı söylenebilir. Dolayısıyla bu gibi faaliyetlerin bulunmadığı hizmet sektörüne bakıldığında duran varlık oranının daha düşük olduğuna rastlanır.
Dönen varlıklar muhasebede 1 kodu altında kategorize edilirken, duran varlıklar ise 2 ile kodlanır. Yani bilançonun aktif kısmını meydana getiren bu varlıkların, birden fazla hesap grubunu kapsadığı da söylenebilir. 2 ile kodlanan duran varlık hesap grupları aşağıdaki gibi örneklendirilebilir:
Yukarıda sıralanan bu hesap grupları dönen varlıklardaki 1, 10 ve 100 kategorizasyonu gibi alt başlıklara ayrılır. Dolayısıyla 2 ile kodlanan ve 20'li hesap gruplarına ayrılan duran varlıkların 200'lü alt dalları da mevcuttur. Örneğin alıcılar hesabı ve alacak senetleri hesabı, ticari alacaklar hesap grubu altında sırasıyla 220 ve 221 ile kodlanır. Bu ayrım yani kod atma işlemi varlığın vadesi, fiziki yapısı, elde edilme yöntemi ve çeşidi gibi unsurlara bağlı olarak yapılır.
Farklı hesap gruplarına ayrılan ve işletmelere 1 seneden daha uzun bir süre boyunca yarar sağlayan duran varlıkların nasıl hesaplandığı sıklıkla araştırılır. Burada pek çok işletmenin, ekipman ya da makine gibi sabit varlıkları üzerinden ne gibi bir oranda gelir elde edeceğini hesaplamak için bu formülü kullandığı söylenebilir. Duran varlıkların hesaplanması için kullanılan formül ise sabit varlık devir hızı formülüdür. Yani duran varlık hesaplamasında kullanılabilen formül şu şekilde belirtilebilir:
Duran varlık hesaplama formülü içerisinde yer alan "ortalama net duran varlıklar" hesabı da şu şekilde yapılır: Brüt duran varlıklar – Birikmiş amortisman. Birikmiş amortisman da kullanıma bağlı olarak varlıkların değerinde meydana gelen azalmadır. Brüt duran varlıklar da henüz değer kayıplarının yansıtılmadığı hesaplardır. Brüt duran varlıklar ve birikmiş amortisman ayrı ayrı belirlendikten sonra duran varlık hesabı yapılabilir.
Maddi duran varlık türleri, firmanın mevcut faaliyetlerinde kullanılan değeri içerir. Bir işletmenin mal ve hizmet üretebilmek ya da yönetim faaliyetlerinde kullanabilmek için edindiği varlıklara maddi duran varlıklar denir. Maddi duran varlıkların kullanım süresi bir faaliyet döneminden daha uzun olabilir. Söz konusu olan bu varlıklar mal ya da hizmet üretiminde yahut arzında kullanmak, başkalarına kiraya vermek ya da idari amaçlar etrafında kullanılmak üzere elde tutulan varlıklardır. aynı zamanda bir dönemde kullanımı daha fazla olarak öngörülen fiziki kalemlerdir. Yani maddi duran varlıklar aşağıdaki gibi örneklendirilebilir:
Taşıtlar, binalar, cihazlar ve makineler gibi varlıkların maddi duran varlıklar kapsamına girer. Bununla birlikte maddi olmayan duran varlıklara da örnek arandığı görülür. Temelde maddi olmayan duran varlıklar, fiziksel açıdan var olmasa da bir işletmeye 1 yıldan daha uzun bir dönemde fayda sağlayan varlık çeşitleridir. Dolayısıyla madde olmayan duran varlıklar aşağıdaki gibi belirtilebilir:
Temel olarak maddi duran varlıklar bir şirketin sahip olduğu, parasal değeri olan ve maddi olarak duran varlıklar grubudur. Maddi olmayan duran varlıklar da belirli bir ekonomik ömre ve değere sahip olmayan varlıklardır. Bu bağlamda maddi ve maddi olmayan duran varlık arasındaki farklar şu şekilde verilebilir:
